Na een lange radiostilte is hij er weer: de CXO-nieuwsbrief. De afgelopen maanden ben ik druk geweest met het maken van een boek over publieke samenwerking. Onderweg stuitte ik op een prikkelend verhaal.
In 1995 hadden beheerders van Yellowstone een probleem: hun beroemde nationale park was kaalgevreten door de grote populatie herten. Hierdoor was het gebied sterk geërodeerd en waren veel plant- en diersoorten verdwenen. De natuurbeheerders stonden voor de vraag hoe ze het tij konden keren en overwogen tal van maatregelen om de verschillende problemen onder controle te krijgen: herten afschieten, oevers herbeplanten, rivierlopen aanpassen. In plaats daarvan kozen ze een radicaal andere aanpak: ze herintroduceerden de wolf, de diersoort die al decennia verdwenen was uit het gebied.
Er volgde een fascinerende kettingreactie. De wolven joegen op de herten, wat niet alleen hun aantal drastisch deed afnemen, maar ook hun gedrag veranderde. De herten vermeden voortaan open plekken langs rivieren, waardoor vegetatie zich daar herstelde. Dit trok nieuwe diersoorten aan zoals bevers die met hun dammen ook weer nieuwe leefgebieden schiepen. De sterke begroeiing die hieruit ontstond, stabiliseerde de rivieroevers, en dit veranderde uiteindelijk zelfs de fysieke loop van rivieren. Eén enkele verandering in het web van relaties transformeerde het hele ecosysteem. Het park hervond zijn gezonde balans.
In het publieke domein willen we graag alles onder controle krijgen. Met regels, structuren en plannen proberen we elk probleem en deelaspect aan te pakken, in de hoop dat de werkelijkheid zich voegt naar ons ontwerp. Maar het wolvenverhaal laat een andere weg zien. Als we kijken naar het geheel van verbindingen en relaties, zien we hoe alles samenhangt. En hoe zelfs een kleine verandering in die relaties het systeem in beweging kan brengen.
De Amerikaanse onderzoeker, filmmaker en schrijver Nora Bateson verwoordt het treffend:
‘At first, it appears that it is the parts of the system that must be made better or fixed. Then, it becomes clear that the system is not in the parts - it is in the relationships between them.’
Het wolvenverhaal werd in de loop der jaren genuanceerd. Onderzoek wees uit dat het te simpel was om te stellen dat alleen de komst van de wolf het lot van Yellowstone gekeerd had. Er speelden meer relaties een rol - van de invloed van bevers tot veranderingen in parkbeheer. Juist die nuance maakt de les sterker: het gaat nooit om één magische ingreep, maar om het samenspel van verschillende spelers en factoren die elkaar versterken.
Ook ons publieke systeem is een web van relaties en wisselwerkingen. In plaats van almaar sleutelen aan structuren van en vanuit de eigen organisatie, zouden we meer mogen investeren in productieve relaties met anderen - of dat nou (mede-)overheden, burgers, maatschappelijke initiatieven, wetenschappers of kunstenaars zijn. In dit samenspel ontstaat échte verandering, vooral bij de meest taaie vraagstukken.
In het boek De polder is dood! Leve de polder verkennen we dit samenspel aan de hand van bijzondere praktijkvoorbeelden en toonaangevende denkers en doeners. Als je je alvast wilt inschrijven voor het boek - dat gratis beschikbaar komt als pdf en in een beperkte gedrukte oplage - dan kan dat via deze link.
Wil je deze berichten direct in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan via onderstaande knop in voor de CXO inspiratie-nieuwsbrief.
